Zaburzenia rozwoju diagnozowane są zazwyczaj we wczesnym okresie życia dziecka. Jest to grupa zaburzeń, która charakteryzuje się jakościowymi odchyleniami od normy. Odchylenia te są widoczne w obszarze interakcji społecznych, wzorców komunikacji czy poprzez usztywniony repertuar zachowań. Nieprawidłowości wpływają na funkcjonowanie dziecka we wszystkich sytuacjach życia codziennego. Do zaburzeń tych należą m.in. autyzm dziecięcy czy zespół Aspergera, jak również zaburzenia zachowania. Rozszerzymy tematykę tych ostatnich, które rzadko są wspominane ze względu na ich mało spektakularny charakter, co wpływa na częste ryzyko niewychwycenia problemu przez rodziców, zrzucających winę za zachowanie dziecka na jego charakter.
Jak rozpoznać zaburzenia rozwojowe u dzieci?
Zachowania antyspołeczne w dzieciństwie ujawniają się zwykle około 6. roku życia i dotykają od 2% do 16% dzieci. Możemy wśród nich wyróżnić zaburzenia opozycyjne-buntownicze, zaburzenia zachowania oraz antyspołeczne zaburzenie osobowości. Jak rozpoznać poszczególne z nich?
Zaburzenia opozycyjne-buntownicze
Pojawiają się zwykle około 9. roku życia i dotykają około 2% dziewcząt i 9% chłopców. Wiążą się z występowaniem wzoru zachowań, w którego repertuar wchodzą reakcje takie jak:
- częsta utrata panowania nad sobą,
- częste wchodzenie w kłótnie z dorosłymi,
- częste łamanie ustalonych zasad i niestosowanie się do wymagań stawianych przez dorosłych,
- częste celowe irytowanie ludzi,
- częste oskarżanie innych o popełnianie błędów,
- częsta drażliwość i łatwe wpadanie w irytację,
- częste rozgniewanie,
- częste złośliwości i bycie mściwym.
Zaburzenia zachowania
Ujawniają się zwykle około 15. roku życia i dotykają około 3% chłopców i 1% dziewczynek. Do repertuaru zachowań dołączają agresja w stosunku do ludzi i zwierząt, niszczenie mienia, oszustwa lub kradzieże oraz poważne naruszanie zasad.
Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Następnie, przy utrzymującym wzorcu zachowań związanych z brakiem szacunku i poważania dla praw innych ludzi, po 15 roku życia obserwuje się takie aspekty zachowania jak:
- nieumiejętność podporządkowania się normom,
- liczne kłamstwa, brak poszanowania dla prawdy,
- impulsywność,
- beztroska,
- nieumiejętność wzięcia odpowiedzialności za cokolwiek,
- brak poczucia winy.
Jednak, aby mówić o antyspołecznym zaburzeniu osobowości, dana osoba musi mieć skończone 18 lat oraz potwierdzone zaburzenia zachowania, które pojawiły się przed 15. rokiem życia.
Jak wykryć zaburzenia rozwojowe u dzieci i co dalej?
Do postawienia diagnozy niezbędne jest przeprowadzenie konsultacji – przede wszystkim u psychologa, psychiatry i niekiedy neurologa dziecięcego. Warto zgłosić się do placówki takiej jak Salus Pro Domo https://salusprodomo.pl/offers/diagnoza-i-leczenie-zaburzen-rozwojowych/calosciowe-zaburzenia-rozwojowe-u-dzieci/, która zajmuje się zarówno diagnozą i leczeniem schorzeń neurologicznych, jak i zaburzeń psychicznych. Poza badaniami konieczna jest ocena rozwoju dziecka, której dokonuje psycholog. Dlatego to takie ważne, aby podejść do diagnozy holistycznie – często niezbędna jest współpraca kilku specjalistów. W przypadku rozpoznania zaburzeń rozwoju należy podjąć terapię dostosowaną do potrzeb dziecka, jak również do głębokości i rodzaju zaburzenia. Często są to terapie psychologiczno-pedagogiczne, niekiedy także dotyczące integracji sensorycznej. Mogą obejmować terapię indywidualną dziecka, ale także grupową lub rodzinną całego systemu domowego, a także psychoedukację rodziców.
Powyżej rozwinięto temat antyspołecznych zaburzeń zachowania, jednak, mówiąc o całościowych zaburzeniach rozwoju dziecka, warto pamiętać, że często diagnozuje się je już przed ukończeniem 3. roku życia. Wczesna i prawidłowa diagnoza jest niezwykle ważna, ponieważ aktualne zachowania torują drogę dalszemu rozwojowi. Ponadto prawidłowo postawiona, wczesna diagnoza i podjęcie leczenia mogą mieć znaczący wpływ na powodzenie terapii i rezultaty długoterminowe.